Алексей ПОПОВ, коми писатель.
Ойлымаш
Йоча годым мыланна У ий пайрем да теле каникул эн пиалан пагыт лийыныт. У ийжым, конешне, утларакше Йӱштӧ Кочан пӧлекшылан верчын моткоч вученна. Изи кагаз котомкашке пеш шуко кампет да шоколад пуреныт…
– Вашке У ий, – каласыш икана ача. – Кудалтыза ындеже ораде койышдам. Сита. Уке гын Йӱштӧ Коча тыланда пӧлекшымат ок пу.
– Кузе тыге ок пу?! – изам дене иканаште умшанам карышна.
– Тудо кызытак лачак йоча-влакым эскераш тӱҥалын. Палынеда гын, мутым колыштдымылан нимом ок пӧлекле. А шкенжым сайын кучышылан пӧлек котомкашкыже кажне кечын ик кампет гыч ешарен пышта… Титак койышлан – мӧҥгешла, луктын налеш.
– Кузе Коча тидым пала? Молан ме тудым у ий марте огына уж? Кушто коштеш?
– Тудо мемнам йышт эскера, – ӱшандарен ойла ача.
– А ме шкенам сайын-сайын кучаш тӱҥалына гын?..
– Тыгай-шамычлан эн тамле кампетым пышта. Кугуракын мутшым колыштдымылан, осал койышлан нимом ок пӧлекле, – умылтара ача. Варажым, векат, ме, мутым колыштдымо малай-шамыч, тудлан жалын чучын колтышна да ешарыш: – Изишакше, конешне, котомкаштыже кода. Кочыжым. Но эн тамлыжым садак весылан пуа…
Малаш вочмо деч ончыч изам дене тиде йодышым йышт каҥашышна. Коктынат тыгай иктешлымашыш толын лекна: уке, таче кечылан Йӱштӧ Коча ик кампетымат ешарен ок пыште. Кечыжак тыгай ыле – чотак тӧрштылна. Нигӧм ышна колышт. Но эрла кече гыч шкенам сайын кучаш тӱҥалына. Тугак кутырен келшышна. Тунам вара У ий вашеш Йӱштӧ Коча могай тушто котомкам, мешакымак кучыкта!
Эрдене ме чынже денак пуйто угыч шочынна. Кынелмек, вигак шӱргынам йӱштӧ вӱд дене мушна, ӱстембак кондымо сийым, васартылде, чыла кочна, шургыде чийышна да школыш кайышна. Да, иктым каласаш мондышым: теҥгече ме мӧҥгысӧ пашам ыштен ышна шукто. Мом Йӱштӧ Кочалан верчын арам толашаш? Тугакшат кечыгут тӧрштылна. Тыгайлан пӧлек котомкаш кампетым ешарен огыл, чыла поген налман.
Тиде кечынже тыршенак тунемым. Парт коклаштат верем гыч тарваныде шинчышым. Тидым ужын, эсогыл туныктышо мый декем лишеме да, ала черланенам манын, саҥгам кучен ончыш. Вот ондакше урокышто эре тӧрштылынам, а таче шып гына шинчем, кажне мутым колыштам. Туныктышо шомакшым кошартен шукта ма уке, мый кидымат нӧлтем –вашешташ ямде улам. Южгунамже мом йодмыжымат умылен ом шукто, кидем шкак нӧлталтеш.
Тыге тунемаш да шкемым кучаш чытыш кок кечылан веле ситыш. Варажым эркын тӧрштылаш тӱҥальым. Ик ийлан кугурак изам мый дечем опкынрак улмаш: шкенжым пеш сайын куча. Векат, эн тамле кампеткым оранек шканже поген налнеже.
У ий шкенжым кужунак ыш вучыкто. Ме школыш кайышна. Таче тушто сылне ёлко йыр пӧрдаш, мураш-кушташ тӱҥалына.
Вараже ёлкышкына, тояж дене кӱварым перкален, Йӱштӧ коча толшаш. Тудым ме кум гана ӱжшаш улына. Ошкылам вашкыде. А куш вашкаш? Вет сай рвезыш савырнен шым шуктыс. Кугуракын мутшым шым колышт. Векат, Йӱштӧ Коча ынде мыланем пӧлек котомкашкем эн кочо кампетшым пыштен. А изам, Йӱштӧ Кочан эн кугу котомкам пуымыжлан ӱшанен, оҥжым кадыртен ошкылеш. Вет тудо шкенжым сайын кучаш моткоч тыршыш.
Ёлко йыр мыняр жап пӧрдмым омат шарне. Вара Йӱштӧ Кочам ӱжаш тӱҥална. Теве тудо толын пурыш. Нойышо. Корныжо пеш мӱндыр лийын дыр. Вачӱмбалныже кугу мешак кеча. Ик жап гыч тушечын кагаз котомка-влакым луктедаш тӱҥале. Мыламат, изамланат кугыт шот дене икгаяк логале. Ала кӧргыжє тӱрлӧ? Ӧрдыжкє кораҥын тергаш пижна. Но нимогай ойыртемым ышна уж. Васли изамынат котомкаштыже чылт мыйын гаяк кампет-влак кият. Тудын кумылжат волыш. Моланжым эсогыл Йӱштӧ Коча деке миен йоднеже ыле. Вет тудо шкенжым пытартыш кечылаште пеш сайын кучен. Но ала-молан ӧрын шогале. Тудым Миша Мишаринын котомкаже эшеат ӧрыктарыш. Тудынат котомкаштыже кампет-влак чылт мемнан гаяк лийыныт. Вет Миша эр гыч кас марте шуршо гай тӧрштылешыс! А кокытанже! Дневникыштыже осал отметкыже кавасе шӱдыр нарак погынас!
– Шоҥго ынде тудо, нимом ок уж, – каласыш изам Йӱштӧ Коча нерген. – Ужеш гын, тыге ок ыштыл ыле.
Ю.СОЛОВЬЁВ марлаҥден.
