Пайремын озаже – у кинде

Уржа-сорла тургым. Комбайн-влакын йӱкышт тораш шергылтеш. Шурнан пасу эркын пустаҥеш. Лар пырче дене лыҥ темеш. Тугеже Угинде пайремым вучыман!

Ожно марий-влак Угинде пайремым октябрь кыдалне пасу пашам пытарымеке эртареныт. Чесым погеныт, пошкудым, родо-тукымым ӱжыныт. Ты кечын суртоза шыже пучым пуалтен. Тыге тудо шке але пошкудо ялыште илыше-влаклан Угинде пайремым эртарымыж нерген увертарен.

Морко район Унчо селаште тиде йӱлам арален коденыт. Угинде пайремым 2 авгус-тышто пайремлат. Самырык тукым йӱлам ынже мондо манын, «Тошто марий сурт-пече» тоштер да этнографий комплексыште тӱрлӧ мероприятийым эртарат.

– Ожно Угинде пайремым калык чот вучен. Ты кечын у киндым пыштеныт. У саска дене тӱрлӧ чесым ямдылымеке, сортам чӱктен,  Юмым пелештеныт. Тоштыеҥ-  влаклан шурным поген налаш полшымыштлан тауштеныт. Кокияш шурным ӱден кодаш, поген налаш, шушо пырчым да пакчасаскам сайын кораҥден шукташ, ончыкылык илышлан йӧным ыштен шогаш йодыныт, – ойла комплекс вуйлатыше Л.И.Аксюбина. – Марий калык пайрем радамым эскерен. Икымше кылтам тӱредаш куштылго киданлан ӱшаненыт. Тыге пырчым писын поген налаш лиеш манын шоненыт. Шурным кид дене ӱдымӧ гыч тӱҥалын, поген налмеш шуко вий кӱлын. Сапондо дене кырымеке, коштымеке, тудым вакшыш йоҥышташ наҥгаеныт. Тутло пушан киндын кузе «шочмыжым» тоштерыш толшо йоча-влаклан радам дене каласкалена.

Моло районышто Угинде пайремым кузе эртареныт?

Шернурышто пайремым кугарнян, кечывал деч вара, пайремлаш тӱҥалыныт. Уна-влакым ӱжыныт, озавате пайрем сийым поген. Шӱльӧ шӱраш дене шолтымо пучымыш, мелна, шере пура, у мӱй, шӧр-торык гыч ямдылыме кочкыш лийыныт. Чылан погынымеке, кугурак ийготан еҥ Юмылан пелештен. Йоча-влакат ӱстелтӧрыш шинчыныт, коча-кован ожнысо йӱла шуктымыштым     онченыт.

Кужэҥер районышто Угинде пайремым Агун мелна маныныт. Шыжым, кылтам кырен пытарымеке, мелнам кӱэштыныт. «Кинде Шочын! Агун сакче, тул деч арален шогышыч, киндым сайын поген налаш полшышыч. Тиде кырыме киндем дене сайын илаш полшо!» – манын, мелна осым налын, агун возакышке Агун сакчылан наҥгаен кералыныт.

Кеч-могай марий пайремыште тӱҥ верым кинде налеш. Тудын шерге улмыжым кажне еҥ пала. Кинде – илыш вий. Тӱняште илыше чумыр айдемын поянлыкше.

Пошкудо кундемлаште тиде йӱла аралалт кодын мо?

Г.А.МАЛЬГИН (Татарстан):

– Мемнан кундемыште Угинде пайремым кызыт огыт эртаре. Ожно Менделеевск район Элнет ялыште ты кечын коҥгаште киндым пыштеныт. Кӱктен лукмеке ыресленыт. Кӱын лекше икымше киндын комжым эн ончыч кугыварня дене темдалыныт, кодшыжым вӱчкалтеныт да ӱстембак шовыч дене левед пыштеныт. Киндым шулмо деч ончыч Юмым пелештеныт. Вара иже ӱстелтӧрыш шинчыныт.

Л.Я.БАЙРАМОВА (Пошкырт кундем):

– Ожно авам, пайремлан киндым кӱктен лукмекше, кӱпчыкыш шовыч дене левед пыштен. Шурным поген налаш полшышо-шамычлан тауштен. Киндым йӱкшымекыже веле пӱчкын. Тушко шинчалым шавалтен, поро мутым каласен. Эн ончыч шке пурлын, вара мыланна шулын пуэн. Тиде тат эрелан шарнымашеш кодеш.