Николай БОГДАНОВ Шольым дене коктын

Ойлымаш

Совет войска фашист тўшкам чактарен. Связист-влак телефон воштырым шупшыныт. Икана сӧй кайыме жапыште телефон воштыр трукышто кӱрылтӧ, вашкыл йомо. Связист-влакым экшыкым кычалаш тунамак линийыш колтышт. Афанасий Жнивин да тудын йолташыже, Кременский, ечыш шогалын, телефон линий мучко чымышт. Теве нуно воштырын ик мучашыже лум ӱмбалне кийылтмым ужын нуктышт, а вес мучашыже меҥгыште мардеж дене лупшалтеш. Кременский меҥгыш кӱзен кайыш. Воштырым руалташ гына кодын ыле – снайпер винтовко гыч лӱйымӧ йӱк шергылте, салтак шуҥгалте. Тушманын пуляже салтакын шӱмышкыжак логалын. Жнивин лум пургыжыш тєрштыш да тошто кугу омарта шеҥгек шыле.
Лум дене вӱдылалтше патыр кож-влак шып шогат. Ик укшыштат ыш тарване. Фашист снайпер кушто шинча гын? Жнивин тудым икымше гана лӱймыжӧ гыч шекланен ыш шукто. А кокымшо лӱймашым вучыман огыл: тушманын пуляже шинчам петырен кертеш. Опытан фашист снайпер ала-кудо пушеҥгыште шинча, пеш туран лӱйылтеш.
Жнивин снайперын тарванымыжым, пушеҥге гыч волымыжым ятыр жап эскерыш. Но арам… Пычкемыш йўдым гына тудо шылын шинчыме верже гыч лекте да, Кременскийын винтовкыж ден документшым налын, частьыш кондыш. Кумыл волен пелештыш:
– Жапым пуыза, йолташем верч ӱчым шуктем.
Ты кастенак, тулото воктек шинчын, ош куэмым, шӱртым, имым лукто да, куэм покшелан рожым коден, изирак мешакым ургыш. Кєргышкыжє олымым шӱшкӧ, кужу неран вуй лекте. Шинча олмеш кок шем полдышым ургыш.
Самырык салтак-влак ӧрыныт:
– Мом тыгайым ыштылат, Жнивин? Сар годым курчак дене моднет?
Воштылаш гына тӱҥальыч, командир старшиналан мане:
– Жнивинын курчакшылан тошто шинельым да йӧрдымӧ каскым пу.
Афанасий вуйым шинельын шўшашкыже урген шындыш, каскым чиктыш, шинель кєргыш олымым шӱшкӧ, ӱштӧ дене пеҥгыдынрак ӱшталтыш – салтак чучыл ямде. Тупешыже йӧрдымӧ винтовкым сакалтыш да воктекыже пуртен шындыш. Кас кочкышым кондымеке, котелокым лишкырак лишемдыш да олым салтаклан мане:
– Ванюша, авызле! Пучымышым шагал кочшо еҥын вийже уке, тугайым фронтыш огыт нал, – курчакым тўрлє семын кадыртылын, салтак-влакым воштылтыш. Тунам Жнивинын тыгай кугу курчакым молан ыштымыжым чылан ышт умыло.
Волгыжаш тӱҥалмеке, Жнивин, Ванюшажым налын, чодыра велыш ошкыльо. Шкеже ош халатым чиен, мланде пелен нушкеш, а ончычшо олым салтакым шӱка. Кременскийым пуштшо фашист снайпер верыштыжак шинчен. Шкенжым палдараш огыл манын, кышамат коден огыл. Йырым-йыр тӱткын эскера. Теве линий мучко ошкылшо сур шинелян салтакым шекланыш. Тудо телефон меҥге деке лишемеш. Иканаште меҥгыш кӱзаш тӱҥале. Изиш вучалтымеке, фашист лӱен колтыш. Руш салтак лап лие, да уэш кӱзаш тӱҥале. «Кузе тыге шым логалте?» – фашист снайпер азаплана. Уэш рашкалтыш – салтак адак ыш камвоч. Сырымыж дене кумшо гана лӱйыш. Тыгодым пуля фашистын саҥгашкыже толын керылте, пуйто шкенжынак мӧҥгеш чоҥештен тольо. Снайпер, кидшым шаралтен, мландыш шуҥгалте.
– Ванюша, тыйым кошарташ шоныш, но шкежак олым капканеш логале! – Жнивин олым шольыжым йывыртен ӧндале.
Жнивин фашист снайперым чучылым лӱйылтмыж годым шекланен да пушеҥге вуй гыч волтен шуен. Тылеч варат руш салтак ятыр снайперым олым курчак дене ондален. Жнивиным йолташ да командир-влак моктеныт, а Ванюшалан эре фашист пулям чыташ пернен. Но олым салтакым эмлымверыш колтен огытыл, Жнивин сусыр вержым пеҥгыдырак шӱртӧ дене урген але тумышым шынден. Кажне гана йывыртен ойлен:
– Шольым дене коктын фашистым почкена!

Л.ГРИГОРЬЕВА кусарен.

Н.ЛАВРЕНТЬЕВАН сӱретше.