Андрей Эшкининын «Эпанай» ойлымашыже

Эпанайын марлагапкаже, виян мардежеш кочыр-р-рик шоктен, пел век почылтеш. Капка воктенак, кудывечын пурла лукыштыжо, коча годсо кугу шем пӧрт шинча. Жап эртымек, шем пӧртат ош пӧрт шотыш возын: тошто коҥгам пужен, угыч тӱньыканым оптымо, кудывече век пырдыжым шӱтен, тӧрзам ыштыме. Тӧрзашыже янда олмеш шӱвыроҥым шупшмо. Урем велышкыла тӧрза олмеш шикш лекме рожак кодын. Оҥа дене рожым петырыме. Тӱньыкан коҥгам шындыме гынат, пӧрт кӧргӧ нимынярат вашталтын огыл: шӱйын пы-тыше кӱвар ӱмбалне – парня кӱжгыт лавыра. Тумо оҥа дене ыштыме ӱстел ден олымбал пӧрт шикшеш шемем пытеныт.

Эпанай, олымбалан портышым шарен, кӱпчык олмеш тошто мыжерым тоҥедын, вуй йымакше кидсовыжым чыкен, мален кертде кия.

…Эпанай кудло ийым изиш веле вончен гынат, чылт чалемын.

– Эх, илышат! – шонен кия шоҥго еҥ. –  Кажне ийын могыр нелемеш, паша ышташ йӧсӧ… Куралаш лектат, кок-кум гана аҥа йыр тока-тока савырнет да йыраҥешак канаш шинчат. Тений пошкудо-влак, мӱймам ыштен, тӱред огыт пу гын, шурно пырчыжат йоген пыта ыле дыр. Йӧра, кеч кызыт теле: пӧртеш олтет да коҥга ончылно шинчен эртарет…

Южо кастене кӱнчыла шӱдырышӧ ӱдыр-влак Эпанай деран погынат. Туштым туштат, мыскарам ойлат, коклан рӱж воштыл колтат. Эпанай кугыза, нуным ончен, йыдалым ышта, южо ӱдыржӧ тыгай годым пелештыде ок турко:

– Кугызай, кӱслетым шукертсек колалтын огыл. Шоктен пуя яжорак мурым…

Эпанай поро еҥ, шуко ок сӧрвалтаре. Ишке гыч кӱслем налешат, тошто семым шокталта. Йо-мартле мурым шокта, а шкенжын шинчавӱдшӧ йога, логарышкыже комыля толеш.

™дыр-влак шоҥго кугызалан самоварым шындат, вӱдым таве гыч конден пуат, вольыклан олымым кышкен кодат. Самырык-влакын модын-воштылмыштым ужын, Эпанай ожно еш дене илымыжым шоналта, тошто илышыже шинчажлан коймылак коеш.

…Чыла ойго Акнаш эргыжын кугу чодыраш сонарыш ка-йымыж гыч тӱҥале.

Акнаш ик теле кечын тошто пычалжым кидышкыже нале да Эпанайлан каласыш:

– Ачий, толмашешем авий ден коктын ик терлык пум пӱчкедыза. Толмекем, пужым пазарыш наҥгаем. Сакырат уке, чайжат вашке пыта. Мый кас марте коштын ончем, ала мераҥым муам…

Акнаш, пычалжым ваче гоч сакалтен, лачышке изи курика киндым пыштен лектын кайыш.

Каслан тудо ыш тол. Ава-жын, Окавийын, тудым вучен, йӱд омыжат уке. Кажне йол йӱкыштӧ эргыж толмым шижнеже. …Йӱкым колын, Окавий омса дек мия, колыштеш.

Пӧртӧнчылнӧ еҥ коштмо йӱкла шокта – кӱвар оҥам ала-кӧ шылт-шолт пералта. «Ой-ой!» кычкырыме йӱкат Окавийын пылышыжлан солна. Тиде йӱкым колын, Окавий малыде кийыше Эпанай деке куржын мия:

– Ачаже, тарване-я. Пӧртӧнчылнӧ еҥ эҥырыме йӱк шокта. Тӱгӧ лектын коштын ончо.

Эпанай, ужгам содор чиен, тӱгӧ лекте. Пӧрт йыр ончалеш, ятыр жап колышт шога: нимат ок кой, уто йӱк-йӱанат ок шокто.

…Окавий волгыжшаш годым иже мален колтыш. Омешыжат ала-мо шучко конча. Омыж дене тудо Акнашым ужеш: Акнашын вуйгоҥгыражым маска катен. Маска пулвуй даҥыт вӱдым келын коштеш… ™дырамашын пылышыжлан «авай, авай!» кычкырлыме йӱк шокта. Окавий юрт помыжалтешат, содор кынел шинчын, йырым-йырже ончалеш: Акнаш уке!..

Умбакыже «Ямде лий» – марла йоча газет» (https://vk.com/yamde_lii) тӱшкаште лудса.