Киберлӱдыкшӧ (угрозо) – мо тиде тыгай, кузе тудын деч йочам аралаш? Тидын нерген Морко район Коркатово лицей директорын алмаштышыже, информатике предметым туныктышо А.В.АНИСИМОВ умылтара:
– Интернет гоч йолташым муаш, тунемаш, тӱрлӧ конкурсыш ушнаш лиеш – тиде сай. Йоча-влак Интернетым пайдам кондышо уверым кычалаш гына кучылтыт гын, эшеат сай лиеш ыле. Но Интернетыште шинчышыла ӱдыр-рвезе-влак тӱрлӧ сайтышке пурат: соцкыллашке шкенышт нерген моткоч шуко информацийым луктыт. Тидын шотышто эн ончыч ача-ава-влаклан тӱткырак лийман. Могай сайтыште шинчат, кӧдене кылым кучат, кутырат, серышым возат – палышаш улыда. Компьютерыш «Родительский контроль» программым шындаш лиеш. Телефонлан йӧршӧ приложений ятыр уло. Нунымат кучылт кертыда. Виртуал тӱняште ондалкалыше-влакын тӱҥ аудиторийышт – йоча, вет тудо писын ӱшаныш пура. Кунам йоча Интернетын эҥгекым конден кертмыж нерген шукырак пала, шкенжым арален кертеш. Шарныман: соцкылыш логалше чыла информаций тушан эрелан кодеш, тӱткӧ лийза.
Александр Васильевич деч икмыняр ой-каҥаш:
Компьютер «шижтарымыж» годым (южгунам «йошкар кӧгӧн» знак лектын кертеш) ссылке почеш ида кай. Палыдыме еҥ деч серыш толеш гын, ида поч.
Шке да ешда нерген информацийым возыман огыл.
Интернетысе йолташда вашлиймашке ӱжеш гын, ида кай.
Телефоныштыда аккаунтым шке ыштыза, парольымат шке шоныза. Мом компьютер темла, тудым ида нал.
Пароль неле лийшаш (лӱм, фамилий, кече-влак ӱшанле огытыл). Тудым пел ийлан ик гана вашталтыман.
Телефонда, компьютерда программым уэмдаш йодеш гын, уэмдыза.
Кочмыверыште, уремыште яра wi-fi кылым кучылташ вашкыман огыл. Мошенник-влак парольдам да тендан нерген уверым пален налын кертыт.
Интернет модыш дене ида мод. Банкысе карт номердам йодыт гын, ида ойло.
Интернетыште улшо чыла информацийлан ӱшанаш огеш лий.
