Кидешышт курчак илана

Курчак… Тудым ньога улмына годымак кидышкына налына. Изи азала рӱпшена, модыктена, тудын дене кутырена. Курчакым куэм гыч ургат, шӱртӧ дене пидыт, шыште, шун гыч ненчат, пу гыч пӱчкын луктыт, кагаз, олым дене ыштат. Кидмастар-влак курчак гоч калыкын эртыме корныжым, тӱвыра ойыртемжым почын ончыктат. Кугезе коча-кована-влакын тӱҥалме кидпашаштым умбакыже шуят да нуным тачысе илышлан келыштарат.
У Торъял район Чӱксола ял гыч Глушковмыт ешыште (снимкыште) курчаклан тувырым ургыде, тудым сылне тӱр дене сӧрастарыде ик кечат огеш эрте. Тиде пашам озавате Роза Степановна тӱҥалын. Кызыт Людмила ӱдыржӧ курчак- влаклан кокымшо илышым пӧлекла.
– Авана мыланна изинек сылне тувырым урген, тӱрлен, пидын. Кушмекына, курчакна-влаклан сылне чиемым ургаш тӱҥалын. Икмыняр жап гыч ушышкем коллекцийым ышташ шонымаш толын. Курчак тыглай модыш гына огыл. Тудо мемнан икымше йолташ ӱдырна. Курчаклан тӱрлӧ оҥайым шолып каласкалена. Марий калык шке йӱлажым шарныже, калык вургемын ойыртемжым ужшо манын, тиде пашалан пижынам. Ятыр жап марий тӱрым шымленам, – каласкала Людмила Николаевна.
Кидмастарын коллекцийыштыже 70 наре курчак уло. Нуно тӱрлӧ кундемыште илыше марий, руш, казах, эстон, украин, татар, испан да моло калык вургемым чиеныт. Кажне гаяк курчаклан лӱмым пуэныт: Эчу, Почу, Пампалче, Салика, Качери да молат.
Людмила курчак-влакым аукционышто, барахолкышто наледа, родо-тукымжо, йолташыже-влак пӧлеклат. Кажныжын оҥай историйже уло. Ик курчакым коважын яра шинчыше пӧртыштыжӧ муыныт. Весе пел кидан логалын да джигитыш савырнен. Кидмастар тудым шкешотан символлан шотла. «Пел кидше уке гынат, илышыже умбакыже шуйна. Мый тудын деч сеҥымашым йодам», – ойла самырык ӱдырамаш.
Изи модыш-влак коклаште ик метран курчак-влакымат ужаш лиеш. Нунын пелен Людмилан Маша ӱдыржӧ чылт курчакла коеш. Тудат марий тӱрлан шӱман. Кертмыж семын аважлан полышкала. – Курчакым шукын ужалаш йодыт. Но мый нуным погем. Тек марий калыкын поянлыкше тукым гыч тукымыш кусна, – ойла Л.Глушкова.
Руш кидмастар Галина КОКОРИНА (снимкыште) курчакым, тудлан вургемым изинек урген. Икшывыже-влак шочмеке, тиде пашалан нунымат кумылаҥден. Интернет лекмеке, калык вургемым, калык курчакым шымлаш тӱҥалын.
– Ожно изи икшыве-влак икымше курчакыштым куэм гыч шӱртым кучылтде ыштеныт. 5-7 ияш-влак ургаш тӱҥалыныт. Кугурак ӱдыр-шамыч курчаклан вургемым келыштареныт. Нунылан мотор тӱрым ойыреныт. Тыге шкаланыштат чиемым ургаш тунемыныт, марлан каяш ямдылалтыныт, – каласкала Галина Аркадьевна.
Мастар ӱдырамашын юзо шондыкыштыжо шочын вочшо азам, школыш коштшо йочам, марлан кайыше ӱдырым але ӱдырым налше рвезым ушештарыше курчак-влак улыт. Кажныжын – ийготлан келшыше капкылже, вургемже.
Кидмастар курчак-влак дене композицийымат ямдыла. «Школ пагыт» серийыште курчак-влак, школ формым чиен, парт коклаште шинчат. Нунын ончылно туныктышо шога, пеленже класс доскам ужына. «Реве» композицийлан калык йомак негызым пыштен. Галина Аркадьевна йомакысе кажне геройым урген: кочам, ковам, уныкам, пийым, пырысым, колям. Нуно чыланат ревым шупшыт. Ончерже арам огыл «Тудын кидешыже курчак илана» маналтын. Чынжымак, нуно илышыла койыт.