Шинча ончылныда ладыра пушеҥгым сӱретлыза. Тудо финн-угор калык-влакым уша. Кок укшан: финн да угор. Угор укшыш венгр, хант, манси калык-влак пурат. Финн тӱшкаш – марий, карел, лив, одо, коми, вепс, водь да молат. Изи огыл верым мордва-шамыч айлат. Нуно кок тӱшкалан шелалтыт: эрзя ден мокша. Мыланем мокша йоча-влакын илышышт нерген пален налаш поснак оҥай лие. Тидын шотышто «Известия Мордовии» радиовещанийын корреспондентше, блогер Оксана Белкина дене мутланышна.
– Оксана, мокша калык мо да кӧ дене кугешна?
– Ме пӱтынь мокша калык дене кугешнена. Кажне еҥ могай-гынат кӱлешан сомылым шукта. Каныш кечылаште Темниковский районысо Лесное Цибаево селаште лийынам. Тушто кудло кандаш еҥ веле ила гынат, кажныже мокша калыкын тӱвыражын, йӱлажын ончыкылыкышт верч тургыжлана, туризмым вияҥдаш тырша. Селаште этнопӧрт уло. Йоча-влак мураш, кушташ коштыт. Тӱрлӧ вашлиймаш да мероприятий эртаралтыт.
– ™дыр-рвезе-влак школлаште шочмо йылмым тунемыт мо?
– Мокша яллаште шочмо йылме семын тунемыт. Саранскыште, чаманен каласаш логалеш, кугыжаныш йылме семын 7-ше класс марте веле шымлат. Моло кундемысе семынак йылме йодыш пӱсӧ. Шуко йоча ойлымым умыла, но яндарын кутырен ок керт.
– Йылме деке кумылаҥдыме ик эн сай йӧн – тӱрлӧ сӱретан, чиян йоча книга. Икшыве-шамычлан мокша книга-влак савыкталтыт мо?
– Йоча книга-влак ош тӱням пеш шуэн ужыт. Идалыклан ик гана лектеш гын, тиде кугу куан да пиал. Кодшо арнян мокша йоча серызе Юрий Азрапкинын «Марса Бобикть мархта Марсса» (Бобик дене пырля – Марсыште) книгажым кы-зытсе илышлан келшышын уэш савыктен луктыныт. Тидлан ӱдыр-рвезе-влак пеш йывыртеныт, шонем.
– Калыкын чонжо – мурышто. Икшыве-влакат мураш, кушташ йӧратат. Тендан кундемыште йоча коллектив-шамыч улыт?
– Кумдан чапланыше ансамбль-влак уке улыт. Но ятыр тӱвыра пӧртыштӧ йоча-шамыч дене чолган пашам ыштат. Саранск оласе тӱвыра полатыште «Мерем-чата» йоча фольклор студий уло. Тушто эрзя ден мокша ӱдыр-рвезе-влак шочмо йылмышт дене сылнын мураш да кушташ тунемыт. Кызыт йоча муро шагал. Радиошто эрзя муро кугурак верым айла. Туге гынат ме кертмына семын тӱрлӧ рубрике полшымо дене йоча муро дене палдарена.
– Оксана, те мокша йылмым, тӱвырам пойдарымаште кугу пашам шуктеда. Шочмо йылме дене передачым ямдыледа, блогыштыда мокша калыкын илышыжым ончыктеда, самырык-влак дене пашам чолган ыштеда. Шуко еҥлан пример улыда. Тендам ончен, йоча-влак тек тыгаяк уста кушкыт. Пашада ушныжо.
– Тау.
