
Тачысе кечын буллингым ик эн тургыжландарыше йодышлан шотлаш лиеш. Вес семынже тиде икте-весым лӱдыктылмаш, игылтмаш, ужмышудымаш. Чаманен каласыман, тыгай сӱрет тунемше-влак коклаште пытартыш жапыште чӱчкыдын вашлиялтеш. Школышто ӱдыр-рвезе-шамыч изирак тӱшка дене келшат. Нуно шып, шкалан ӱшаныдыме, моло йоча-шамыч дене кылым муын моштыдымо икшыве-влак деч кораҥаш тыршат. Чийыме вургемымат эскерат. Койыш-шоктыш огеш келше гын, лӱмдедылыт, игылтыт. Мӧҥгешла сӱретат лийын кертеш: виян, чолга, классыште пагалымашым сулышо йочам темдаш тыршат. Тудын нерген манеш-манешым шаркален кертыт. Нине да моло амаллан кӧра икшыве чоным почын кутырымым, шонымашым луктын каласымым чарна. Психологий да педагогике, медицине да социальный полышым пуышо «Детство» рӱдерын педагог-психологшо Л.А.ГЛАЗКОВА тургыжландарыше йодыш-влакым лончылаш полша да ой-каҥашым пуа.
– Любовь Антоновна, буллингын лӧдышкыжӧ могай койыш-шоктышан йоча логалеш?
– Кажне йоча логалын кертеш. Начар тунемше, шып, черле, какши але кӱжгӱ капкылан, туныктышын эн йӧратыме тунемшыже ты лӧдыштӧ чӱчкыдынрак вашлиялтыт. Тыгай йоча-шамыч ваштареш ойлен, шкеныштым арален налын огыт керт. Икте шып койыш-шоктышан улмыжлан кӧра игылтмашым чыта гын, весе – мӧҥгешла, чолга улмыжлан. Шуко йоча кугыеҥ деч полышым йодаш ок вашке. Ты проблеме келгышкырак ынже кай, тунеммаште, организмлан эҥгекым ынже ыште манын, икшывылан кызытак полшыман. Тидым ача-ава, туныктышо але школысо психолог ыштен кертыт. Кугыеҥ-влак, шарныза, йочан шонымашыже тендан деч ойыртемалтеш.
– Йочам игылтме нерген пален налмеке, ача-ава эн ончыч мом ыштышаш?
– Эн ончыч икшыве дене кутырыман. Умылыдымаш могай амаллан кӧра тӱҥалмым пален налаш тыршыман. Класс вуйлатышылан, школысо психологлан тидын нерген ойлыман. Мыскылыше, кидым нӧлтышӧ ӱдыр-рвезе-влак, нунын ача-авашт дене мутланыман. Осал койышан йоча-шамыч дене профилактике пашам эртарыман. Закон ончылно мутым кучымо нергенат умылтарыман.
Палемден кодымо шуэш, буллинг школышто веле огыл, йочасадыштат вашлиялтеш. Ача-ава-влакын тӱҥ сомылышт – тидын нерген писынрак пален налаш, умылыдымашым кораҥдаш. Йочалан илышыште вашлиялтше тӱрлӧ ситуаций нерген умылтарыман. Тудлан йолташ да эҥертыш лийман, полшыман, кӱлеш тын, арален налман.