Марий-влак ожнысек ош тувыр-шовырым, ош мыжерым чиеныт, ош уп-шым упшалыныт. Садлан нуным ош марий маныныт. Вургемым сылне тӱр дене сӧрастареныт. Тушан посна тукымын, ешын тамгажым келыштареныт. Тӱрым ончен, айдемын могай кундем, могай еш гыч улмыжым пален налаш лийын. Тиде шкешотан серыш: тудым лудын моштен, кугезына-влакын илышыштым чын умылен кертына. Кызытсе илышыште марий тӱрын верже могай?
Кушкын толшо тукым кугезе кова-влакын ыштыме сомылыштым ынже мондо манын, кружок-шамыч пашам ыштат. Теве Звенигово район Красногорский посёлкысо ус-талык пӧртыштӧ «Айвика» ушем 2009 ий гыч пашам ышта. Кызыт тудым В.В.Шишкина вуйлата.
– Звениговысе калык мастар-влакын пӧртыштышт марий тӱр дене сӧрастарыме изи ӱстелшовычым ужынам. Тудын сылнылыкше шинчалан иканаште пернен. Тыге тӱрлаш тунемаш кумыл шочын, – ойла Валентина Владимировна. – Мыйым кундемыштына кумдан па-ыме кидмастар Надежда Евсеевна Майкова туныктен. Тунам марий тӱр дене вашлиймаш мыланем «ӱстембалне кийыше книга» гына лийын огыл, тудо чонем ырыктен, куандарен.
Эн ончыч «Айвика» ушемыш 4-ше классыште тунемше лу йоча коштын. Нуно тыглай изи ӱстелшовычым тӱрленыт. Кумылан-влак ий гыч ийыш ешаралтыныт. Кызыт ныл группо уло. ™дыр-шамыч эн ончыч марий калыкын тӱвыраже, тӱрлӧ йӱлаже, тӱрын мом ончыктымыжо дене палыме лийыт, вара гына тӱрлаш тӱҥалыт (снимкыште).
– Ме закладкым, оҥгыран сакышым, имым кередаш изи кӱпчыкым, кулоным, ӱплан сӧрастарышым, кеҥежымсе сумкам тӱрлена. Южо арвер дене У ий кожым сӧрастарена. Ныл ий утла тунемше изи кидмастар-влак солыкым тӱрлат але сувенир сынан пушкыдо модышым: марий маскам, мераҥым, лудым – ямдылат, – ойла В.В.Шишкина.
Усталык пӧртын этнографий коллекцийже ий гыч ийыш кушкеш. Нине сылне марий арвер-влакым Марий тӱр тоштерыштышт ужаш лиеш. Тушко тӱрлӧ школ, йочасад гыч ӱдыр-рвезе-шамыч толыт. Нунылан экскурсийым эртарат. Тыглайым огыл: йоча-влак вынерым куымо стан дене пашам ыштен, межым шӱдырымӧ оравам пӱтырен, шорвондо дене перкален ончат. Марий тӱрын моторлыкшым ужын, нунат тӱрлаш тунемаш кумылаҥыт.
– Йоча-влак тошто марий тӱр нерген палышт манын, мультфильмым войзаш шонена, – ончыкылык пашаж дене палдарыш Валентина Владимировна.
Тӱрлызӧ-влак вургемеш пӱртӱсым, кайыквусым, янлыкым да айдемым тӱрленыт. Эн жаплымылан пӱчӧ, имне, лудо да комбо шотлалтыныт. Нуно мом ончыктеныт? Имне – порылык ден пиалым, йӱксӧ – тыныс илышым, йӧратымашым, пӱчӧ – самырык тукымын вийжым, лыве – кужу ӱмырым.
