Йоча-влакын кеҥеж каникулышт тӱҥалын. Эрдене эрак кынелаш огеш кӱл, садлан шукынжо кастене малаш возаш огыт вашке. Смартфонышто тӱрлӧ модыш дене модыт але видеом ончат. Специалист-влакын палемдымышт почеш, омо тазалык дене чак кылдалтын. Тудо икшывылан таза кушкаш, тӱткӧ лияш, сеҥымашке шуаш полша, иммунитетым пеҥгыдемда, шӱмын пашажым саемда, кумылым нӧлта. Омо нерген тӱрлӧ йодышым рашемдаш шонен, психологий шанче кандидат, доцент Т.Н.ГОЛОВАНОВА (снимкыште) дене мутланышна.
– Татьяна Николаевна, подростко-влак молан кужу жап мален колтен огыт керт? Тидым кузе шотыш кондыман?
– Мыйын шонымаште, тиде смартфон дене ятыр жап модмо, ешартыш шинчымашым налаш манын, южо йочан книга ӱмбалне шуко шинчымыж, илышын ончыко писын кайымыж дене кылдалтын. Йоча-влак тӱрлӧ сынан шуко уверым лудыт, но чыла тидым раш умылен да шижын огыт шукто. Омылан чаракым тул ыштен кертеш. Телефонын экранысе тулжат тышке пура. Тудо омым чактара. Малаш вочмо деч ончыч пӧлемыш яндар южым пуртыман. Йӧн уло гын, кастене ача-ава дене пырля уремыш лекман да эркын ошкедыман. Мӧҥгӧ толмеке, лыпландарыше упражненийым ыштыман. Тыгак йӱдлан шуко кочман огыл, поснак шере да ӱян кочкышым. Чыла тидым шотыш налаш гын, йоча уто шомак деч посна мален колта.
– Латныл ияш ӱдыр-рвезе-влакат молан модыш дене малат?
– Подростко-влак «Мый ынде изи омыл» маныт гынат, нунылан ача-аван йӧратымашышт кӱлеш. Южо ача-ава, икшывыштын кушкын кайымыштым шотыш налын, жапым пырля эртарымым чарнат, ӱдырыштым але эргыштым ӧндалаш огыт вашке але ӧрыт. Йоча модыш дене мала гын, игылтман, маскаигыжым, мераҥигыжым поген налман огыл. Тыланда, ача-ава-влак, умылаш тыршыман: ала икшывыдан чоныштыжо тургыжланымаш уло, ала полышда кӱлеш?
– Молан йоча-влак омыюа кычкырат?
– Мален колтымеке, вуйдорык пашам умбакыже ышта да ушышто пӧрдшӧ тӱрлӧ йодышым шке семынже лончыла. Тыге мыланна тӱрлӧ омо конча. Шукыж годым шучко омым ужмо годым кычкырат. Вес амал-влакат лийын кертыт: малаш вараш возыт, шагал канат, пӧлем моткоч шокшо. Айдеме тургыжланымашыжым, нелеш налмыжым, сырымыжым илышыште ончыктен огеш керт гын, омышто кычкырен луктеш. Тиде «чер» тукым гыч тукымышкат куснен кертеш.
– ™дыр-рвезе-влак малымышт годым пӱйыштым молан пурыт?
– Йоча-шамыч кечывалым тургыжланымышт годым ӱпыштым кӱрыт, пӱтыркалат, кӱчыштым пурын «пӱчкедат» гын, йӱдым пӱйыштым пурыт. Тиде тӱрлӧ стресслан кӧра лиеда. Илыме верым, школым вашталтыме, ача-ава-влакын ойырлымышт але моло тӱрлӧ вурседылмаш годым тыгай сӱрет утларак вашлиялтеш. Садлан кугыеҥ-влак икшывыштлан малаш вочмо деч ончыч кугурак тӱткышым ойырышаш улыт. Лыпландарыше массажым ышташ, яндар южышто пырля кошташ, сӱретлаш, ныжылге семым колышташ келшен толеш. Икшыве дене чон почын кутыраш мондыман огыл.
