Шернур район Койсола школлан тӱҥалтышым 1874 ийыште пыштыме. Тунам школ еҥын суртыштыжо верланен. 1915 ийыште школлан посна оралтым чоҥеныт. Ятыр лӱмлӧ еҥ ты пырдыж коклаште шинчымашым налын. Нунын коклаште филологий шанче кандидат-влак С.Я.Черныхым, Е.Н.Мустаевым палемдаш лиеш. Кызыт школышто 62 йоча тунемеш. Нунылан шинчымашым 10 туныктышо пуа. Школ илыш, тунемме паша нерген вуйлатыше, шочмо марий йылмым да литератур уроклам вӱдышӧ Наталья Андрияновна ВЕРШИНИНА палдара:
– Мыйын шонымаште, йоча-влак кушто шочыныт, туштак тунемшаш улыт. Ялысе изи школыштат тыгаяк тичмаш шинчымашым пуэна. Спортзал уке гынат, ӱдыр-рвезе-влак спортлан шӱман кушкыт. Лум вочмеке, ече ӱмбаке шогалыт. Шошо толмеке, куржталышташ тӱҥалыт. Капкылыштым спортын тӱрлӧ видше дене шуарат. 9-ше классыште тунемше Яна Ямбаршевам, 8-ше классыш коштшо-влак Илья Ивановым, Никита Паниным, Дина Глушковам посна палемдыме шуэш. Нуно спортыштат, тунеммаштат ончылно улыт. Никита физкультур дене районысо олимпиадыште икымше лийын, Дина – ОБЖ предмет дене. Яна марий йылме дене республикысе олимпиадыште кумшо верым налын.
– Изирак школышто кажне йочалан тӱткыш уло?
– Ме кажне йочан койыш-шоктышыжым палена. Могай пашам шуктен кертмыжым шижына. Ончылно кайыше икшывылан ешартыш заданийым пуэна. Шеҥгелан кодшым кумылаҥдена. Ме туныктышо веле огыл, психологат лийшаш улына. Йоча-влакым илышлан шуаралтшым кушташ тыршена. Тидым кугыжаныш туныктымо стандарт йодеш.
– Шочмо марий йылмым тунемме йодыш кызыт эн пӱсылан шотлалтеш. Тендан школышто могайрак сӱрет?
– Тачысе кечын тиде эн тургыжландарыше йодыш. Мемнан кундемыштат йочасадыш коштшо икшыве-влак рушла кутырат. Тӱрлӧ гаджет шочмо йылме деч йӱкшыктараш полша, шонем. Ешыштат рушла мутланаш тыршат. Школышто тунемше-влакым марий улмышт дене кугешнаш кумылаҥдена. Арняште кок гана марий йылме, ик гана марий литератур уроклаште шинчымашнам пойдарена. Нине уроклаште руш мутым кучылташ огына тырше. Школыш тунемаш рушла кутырышо йоча толеш гынат, марий йылмым шочмо йылме семын тунемме нерген иканаште умылтарена.
– Шочмо йылмын поянлыкше – ешыште. Те тиде ой дене келшеда?
– Тӱрыснек. Шочмо йылме деке кумылаҥдымаште ача-аван вийже эн кугу. Шочмо йылме йочан шӱм-чонышкыжо аван вӱржӧ дене шыҥдаралтеш. Ты вӱрым нигузе вашталташ огеш лий. Ньогам изинек «Мама», «Папа» олмеш «Ача», «Ава» манаш туныкташ гын, тудо шочмо йылмын ямжым нигунам огеш мондо. Шочмо йылмым изинек от тунем гын, тудын вийжым, кӱлешлыкшым, шерге улмыжым умылен шукташ неле лиеш.
– Шочмо марий йылмын ончыкылыкшо Койсола школышто волгыдо лийшаш, шонем.
– Мемнан йылмына шагал чотан калыкын йылмыжлан шотлалтеш, но тудо кугу да поян. Марий йылмым арален кодымаште эн кугу тӱткышым ялысе школлан ойырыман. Тӱрлӧ йӧным кучылтын, йочам шочмо марий йылмым тунемаш кумылаҥдыман.
Тунемшем-влаклан тый марий шочынат гын, чоныштет шочмо йылме илышаш, марий улмет дене кугешнышаш улат манын умылтарем.
