Туныктышо, тау тыланет!

Туныктышо. Тиде шомакыште мыняр пагалымаш, порылык, умылымаш?! Изи ӱдыр-рвезе-влакым, школ омсам икымше гана почмекышт, парт коклашке икымше гана шичмекышт, шке шокшо помышкыжо налеш. Нунын келге шинчымашышт, волгыдо ончыкылыкышт верч тургыжлана. Пытартыш йыҥгыр марте вӱден наҥгая.

«Туныктышо чыла шотыштат оҥай, шке предметшым сайын палыше, кумда эрудициян, у шонымашым таратыше, илышыште ум ужын моштышо, жап дене тӧр ошкылшо еҥ лийшаш», – ойлен кумдан палыме марий йылмызе, профессор Е.Н.Мустаев. Лач тыгаяк улыт кызытсе туныктышо-влак: илалшыжат, самырыкшат. Теве Оршанке район Кугунур школышто нылымше классым туныктышо И.В.Актуганова уло моштымашыжым, шинчымашыжым тунемше-влаклан пӧлекла, чон поянлыкшым тӧр пайла.

И.В.Актуганован школышто пашам ыштымыжлан кум ий веле лиеш гынат,    йоча-влакын йӧратымашыштым, пагалымашыштым шукертак сулен. Чонлан келшыше сомылым кыртмен, устан шукта.

– Ирина Владиславовна, туныктышын пашаже чондам мо дене сымыстарен?

– Мый туныктышо лияш изинек шоненам. Авам Валентина Николаевна тӱҥалтыш класслам туныктен. Мыят тунемшыже лийынам. Тудын сайын умылтарымыжым, раш кутырымыжым тӱткын колыштын, чаткан чийымыжым ончен, тиде профессийым ойыраш кумыл шочын. Адакшым авамын пашажым  умбакыже шуяш шоненам.

– Тачысе туныктышо ожнысо деч ойыртемалтеш?

– Илыш кажне кечын ончыко кая. У технологий-влак шыҥдаралтыт. Туныктышо тудым устан, кӱлеш семын кучылт моштышаш. Мастарлыкшым тӱрлӧ конкурсышто тергышаш. Эшежым йочалан чыла «пурын пуышаш» огыл. Икшывым шымлаш, шке гыч тунемаш таратышаш. Меат илыш дене тӧр ошкылаш тыршена.

– Те шкеже марий шӱлышан улыда. Тунемшыда-влакат тендам ончен кумылаҥыт?

– Школна марий шӱлышан. Но икшыве-влак шке коклаштышт рушла утларак кутырат. Мый нунылан марий йылмын моторлыкшым, кӱлешлыкшым умылтарем. Икмыняр тунемшем «Шонанпыл» ансамбльышке коштеш. Марий шӱлышышт ий гыч ийыш вияҥеш манын ӱшанем.