Кажне кундемын шке ойыртемже: мутланымыже, йӱлаже, мурыжо… Модышат тӱҥ верым айла, тушто калыкын мунлылыкшо. Тудо писылыкым, тӱткышым, ушым вияҥдыме деч посна коча-кована-влакын ожнысо илышышт, тӱняумылымашышт дене палдара.
Шернур район Кукнур школышто кандашымше классыште тунемше Кирилл Новоселовлан модыш нерген келгынрак пален налаш оҥай лийын. Историйым да обществознанийым туныктышо Е.С.Купсольцеван вуйлатымыж почеш «Игры наших бабушек и дедушек» шымлыме пашам возен. «Яналов лудмаш» республикысе естественно-научный конференцийышке ушнен да «Краеведений» таҥасыште кумшо верым сеҥен налын.
– Кызыт йоча-влак уремыште шуэн модыт. Школ гыч толмеке, икте-весе дене ужын, вашлийын мутланымаш шагал. Коча-кована-влакын йочашт годым кузе модмышт нерген пален налаш кумылаҥынам. Садлан Александр Китиковын «Марий калык модмаш», Алевтина Петухован «Детский фольклор народа мари» книгалаштым шаргалынам. Да, мутат уке, илалше еҥ-влак деч йодыштынам. Актун, Купсола, Кукнур ял ден селалам авалтенам. Тыгай иктешлымашым ыштенам: ожно икшыве-влак шуко жапым яндар южышто эртареныт. Модмашке кугыеҥ-шамычат ушненыт, туныктеныт, – ойла рвезе.
Марий калык утларакше пайрем годым модын: Шорыкйол годым – «Сокыр тагала», Ӱярня годым курык гыч тер дене тӱшкан мунчалтен, Кугече годым муным пӧрдыктен. Семык пайремым пайремлыме годым «Вувер тоя» модышым поснак йӧратеныт. Тиде модыш «12 паҥгам»
ушештара. Вӱдышӧ Вувер лиеш, молыжо – шылше. Вувер юзо тояжым орола да модшо-влакым кычалеш. Йоча-шамыч шылыт, икте куржын толешат да манеш: «Тук-тук, мый да чыла йолташем». Тыге чыла модшым утара. Вувер юзо тояжым ынже му манын, торашке кудалта. Тудын кычалме жапыште ӱдыр-рвезе-шамыч угыч шылын шуктышаш улыт. Вувер чыланыштым муэш гын, сеҥыше лиеш. Тылеч вара вес вӱдышым ойырат.
– Кукнур кундемыштына марий Йӱштӧ Кугызан пӧртшӧ уло. Тушто марий калык модыш дене палдарат. Тудым арален кодымашке кугу надырым пыштат. Йоча-шамыч, Шернур вел модыш-влак дене моднеда гын, унала толза. Пырля модына да каналтена! – ойла Кирилл.
Христина АЛЕКСАНДРОВА.
Фотом школ архив гыч налме.
