Звенигово район Эсмекпляк тӱвыра пӧрт пелен «Олык сем» фольклор ансамбль кумло вич ий пашам ышта. Вуйлатышыже – Г.П.Петрова. Ансамбльыш коло наре ӱдыр-рвезе коштеш. Нуно мурымо, куштымо дене пырля марий калык пайрем, йӱла дене палыме лийыт. Шорыкйол, Ӱярня, азам ыштыме, Угинде, армийыш ужатыме, бурлакыш кайыме йӱла-шамычым модын ончыктеныт. Кумло вич ий жапыште Галина Павловнан шулдыржо йымач ятыр ӱдыр-рвезе кушкын лектын, калык фольклорлан шӱмаҥын. Тукымвожым аклыше, йӱлам аралыше еҥ кумда илыш корнышто нигунам огеш йом.
Кванча кече
«Олык сем» фольклор ансамбльыш коштшо йоча-влак «Кугезе вож» республикысе фольклор фестивальыште мастарлыкыштым ончыктеныт. Иван Купалын кечыжлан пӧлеклалтше «Эм шудо йол йымалнак» йӱлам модын ончыктеныт да кокымшо верыш лектыныт.
– Иван Купала кечым кажне районышто огыт пайремле. Мемнан кундемысе кугезына-влак ты кечын чодыраш эм шудым погаш коштмо йӱлам шуктеныт. Иван Купала кечылан чыла шудо «кӱын» шуэш, вийым поген ситара, эмлан кучылташ йӧршӧ лиеш. Кӱртньышудо (папоротник) пеледеш. Иван Купала кечым мемнан кундемыште «Кванча» кече маныт, – ойла Галина Павловна.
Ты кечын йоча-шамыч вуйлатыше дене пырля эрдене эрак чодырашке тарванат. Киндым пыштен, «Акым тӱлена» манын пелештен, Юмо дечын чодыраш пураш йодыт. Кӱлешан шудым погымеке, таум ойлен, кечывал лишан лектыт. Иван Купала кечын йӱштылманак, маныт. Ты йӱламат нуно радам дене шуктат.
– Кечывал жапыште йӱштылаш огеш лий. Осал вӱд йымаке наҥгаен кертеш. Юл эҥер серыш кечывал деч вара тарванена. Чыла осалым мушкын колтена. Таза капкылан, пӱсӧ уш-акылан лияш йодына манын пелештен, вӱдыш пурена, – палдара Г.П.Петрова.
Мелекш курыкышто
Эм шудым погымо деч вара йоча-влаклан Мелекш курыкышто канаш келша. Калык модыш дене модыт, мурат, куштат. Легенде почеш, ты курыкышто Мелекш лӱман рвезе модаш йӧратен. Шке таҥаш рвезе-влак дене таҥастарымаште тудо пеш виян лийын, писын кушкын. Мелекш ял мучаште эн кӱкшака верым ойырен да тушко вакшкӱм пӧрдыктен модаш коштын. Вакшкӱ пел курык марте пӧрдын волен, Мелекш поктен шуын да мӧҥгеш кӱзыктен. Тидын нерген аваже пален налын да шоҥгыеҥ деч полышым йодын. Тудо йочан вийжым иземдаш манын, йолысо лавыран ыштыржым шӱалташ да вӱдшым йӱкташ темлен. Ава тыгак ыштен. Мелекш вакшкӱм пӧрдыктен колтен, авырен кучаш вийже ситен огыл. Вакшкӱ дене пӱтырналтын, корем пундашке пӧрдын волен. Тиддеч вара курыклан Мелекш лӱмым пуэныт.
Погенат, коштенат моштыман
Эм шудым кузе погаш кӱлмым кугезына-влак паленыт. Галина Павловна тидлан йоча-шамычым туныкта.
– Чайшудым, вӱршудым (зверобой), соҥгыранужым (шалфей) да моло эм шудым вожге огыл, тӱҥ гыч икмыняр сантиметрым коден кӱрлман. Сайлан ӱшанен, порым шонен погыман. Кажне шудын – шке пайдаже. Икте логар, весе мӱшкыр корштымо деч полшат. Кӱртньышудо организм гыч чыла «шукшым» луктеш, – ойла вуйлатыше. – Погымеке, ӱмылан, мардеж коштмо верыште коштыман.
