Марий калык семӱзгарлан поян. Поснак ожно нимогай пайрем семӱзгар деч посна эртен огыл. Кушталташ таратыше гармонь, ныжыл йӱкан шиялтыш, торашке йоҥгалтше тӧтыретпуч, марий койышым ончыкташ кумылаҥдыше шӱвыр, тӱмыр да шӱшпык кажнылан пайрем шӱлышым, весела кумылым пуртат. Марий тӱвырам, тошто семӱзгар-шамычым арален кодаш шонышо-влак кокла гыч иктыже – Кужэҥер район Йывансолан шочшыжо, «Мурсескем» калык фольклор ансамбльын чолга еҥже Иван Каменщиков. Тудын тошто марий семӱзгарым шокталтымыжым концертыште, вашлиймаште, тыгак интернет лаштыклаште чӱчкыдын ужаш лиеш. Мастарлык-класс-влакым эртара. Моско олаште эртаралтше «Россия» ончер-форумышто Иван дене вашлиймашыш шуко калык погынен. Толшо-влакым рвезе марий семӱзгар-влак дене палымым ыштен, шоктен ончыктен.
– Иван, икымше ыштыме семӱзгарет могай лийын?
– Изиэм годым кеҥежым мамыкшудо гыч пуч гай семӱзгарым ышташ йӧратенам. Кужурак вондым ойырен налын, аҥысыр мучашыжым темдалын, тушко шыман пуалынам. Шӱвырым шарныктыше йӱк лектын. Варажым вондо мучко икмыняр рожым шӱтенам. Нине рож-шамычым темдыштын, куштылго сем-влак лекташ тӱҥалыныт.
– Ты пашам шуяш мо кумылаҥден?
– Олаш тунемаш кайымеке, палыдыме да мондалтше ятыр семӱзгар нерген пален налынам. Икмыняр тошто семӱзгаржым шоктен моштышыжат лийын огыл. Кузе тудым кучыман, могай йӱкым луктеш – чылажат оҥайын чучын. Книгалаште материалым кычалын, кугурак ийготан-влак деч йодыштын, да нунын дене каҥашен ыштен онченам. Писте пум налынам, пӱчкынам, кӧргыжым кораҥденам, кок пелым ваш ушен, куэ кумыж дене пӱтырен шынденам. Пуалтарен колтымекем, изи йочала йывыртенам. Тудо кӱлеш йӱкым луктын. Умбакыже тидын шотышто пашам шуяш эшеат чот кумылем лектын.
– Тачысе кече марте могай семӱзгарым ыштенат?
– Книгалаште ончен, муро фестивальлашке коштын, вес калыкын семӱзгаржым колыштын, марий-влакынат сӧрал, ойыртемалтше семӱзгарна уло манын, эреак шоненам. Уло да шагал. Садланак чон йӱлен тошто семӱзгарым уэмден ышташ пижынам. Тыге арама шӱшпык, олым шӱвыр, тӧтыретпуч, коҥ-коҥ шочыныт.
– Семӱзгар-влакым шымлыме годым кӧн возымыжлан эҥертет?
– Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжыште тунеммем годым тӱрлӧ семӱзгар дене шоктенам. Кажныже шке семынже оҥай. Мыланем тошто семӱзгар-влак поснак лишылын чучыныт. Нуным кушто да кунам кучылтмым пален налмем шуын. Олег Герасимовын «Традиционные музыкальные инструменты народа мари» книгаж гыч шуко ум умыленам. Тыгак Яков Эшпайын «Национальные музыкальные инструменты марийцев» да Пётр Никифоровын «Марийские народные музыкальные инструменты» книгаштлан эҥертем.
