Тӱҥалтыш класслаште тунемме годым икшывым уто шонымаш, йодыш-влак огыт тургыжландаре. Подростко ийготыш шумеке, ӱдыр-рвезе-влакын уда койыш, шонымаш палдырнаш тӱҥалыт. Чӱчкыдын ты пагытыште йоча ден ача-ава кокласе кыл лушкыдемеш. Тидын нерген психолог Л.В.Каяткина дене мутланена.
– Любовь Вячеславовна, подростко ийготын ойыртемже могай?
– Палемдыман, Совет Ушем жапыште подростко ийгот 11 гыч гыч 17 ий марте шотлалтын гын, кызыт ты радамыш 9-19 ияш ӱдыр-рвезе-влак пурат. Подростко ийгот ик эн неле пагытлан шотлалтеш. Икшыве дене чон почын мутланен моштыман. Йоча пелен колыштын да умылен моштышо-шамыч лийыт гын, пагытын нелылыкшым от шиж. А кунам нигӧлан эҥерташ, тунам самырык еҥ-влак умылыдымаш дене тӱкнат. Эн ондак койыш-шоктышышт вашталтеш. Ача-авашт дене шагал мутланат, чоныштым огыт поч, тореш пелештен пуат. Кеч-кӧ дене сырымашке вашке шуыт, шкеныштым кугу еҥ семын кучат, уда койышышт палдырна. Молан тыге лиеда? Ты ийготышто тӱҥ верым иктаҥаш-влак дене кыл айла. Неле йодыш лекмеке, ача-ава дене огыл, а йолташ-шамыч дене каҥашат але шке гыч рашемдат. Тидын дечын лӱдаш огеш кӱл. Подростко ийготлан тыгай койыш келшен толеш. Капкыл, йӱк, чурийвылыш вашталтме дене айдемын койыш-шоктышыжат вестӱрлемеш.
– Ача-ава подростко икшывышт дене шкеныштым кузе вӱдышаш улыт?
– Подросткын ойлымыжым, шонымашыжым колыштын моштыман. Изи ийготан йочам виктараш куштылгырак. Подростко дене умылыдымаш чӱчкыдын лийын кертеш. Тыгай дечын кораҥаш манын, ача-ава йочаж деке эн ондак пагалымашым ончыктышаш, шонымашыжым, ойжым шотыш налын, пырля каҥашышаш. «Тыйым мом колышташ, эше изи улат» манын, кумылжым волтыман огыл.
– Подросткын вашталтмыжым жап эртымеке гына умылымеке, тудын дене кылым уэш кузе муман?
– Кажне ача-ава йочажын чонжылан келшыше пашаже, хоббиже, нерген палышаш. Тидын гоч подростко дене кылым муаш куштылгырак. Южгунам компьютер модыш дене модмыж годым воктекыже толын шинчын, мом ыштымыжым умылаш тыршыман, модышын тӱҥ шонымашыж нерген йодаш уто огыл. Тыландат оҥай улмым шижеш гын, умбакыже шкеже каласкалаш тӱҥалеш. Кугыеҥ-влак чӱчкыдын тыгай йоҥылышым ыштат: икшывышт деке лишемыт да «Кӱлеш-оккӱл дене ит шинчылт» маныт да иктаж пашам пуат. Тиде чын огыл. Ондак «Кызыт ярсет мо? Мыланем полшен кертат мо? От ярсе гын, мыняр жап гыч полшен кертат?» манын йодман. Тыгай сынан йодыш-влак йоча деке пагалымашым ончыктат. Мутланымыже огеш шу гын, «Ужам, тый таче нойышын, ойгырышын коят. Мо лийын? Каласкале. Ала иктаж-мо дене полшен кертам?..» манын йодман.
– Тугеже, подростко жапын кузе эртымыже еш дене чак кылдалтын?
– Мыйын шонымаште, еш кӧргысӧ шӱлыш да икте-весе кокласе кыл подросткын илышыштыже ик эн тӱҥлан шотлалтыт. Икшыве лишыл еҥже-влак деч тӱткышым огеш шиж гын, мӧҥгӧ гыч лектынат каен кертеш. Пелен умылышо, полшен шогышо-влак лийыт гын, подростко жап куштылгын эрта.
