27 июль гыч 3 август марте «Авангард» военно-патриотический рӱдерыште финн-угор калык-шамычын икшывыштын тӱнямбал лагерьышт «Кугезе мланде» теме дене эртаралтын. Тушко Карел, Коми, Мордва, Татарстан республикла, Одо, Пермь, Виче, Ленинград кундемла гыч 12-18 ияш 150 ӱдыр-рвезе погынен. Йоча-влак шке кундемыштышт фольклор ансамбльлаш, калык кидпаша студийлаш, йоча мер ушемлаш коштыт, шочмо верыштым, йӱлаштым шымлаш кумылан улыт. Шке калыкыштын вургемыштым чият гын, чылт олыкысо тӱрлӧ тӱсан пеледышла койыт. Лагерь годым тӱрлӧ мероприятийышке, фестивальышке ушнен, мурым мурен, куштен, финн-угор калык-влакын тӱвырашт, йылмышт дене лишкырак палыме лийыныт.
– Ме марий, карел, коми, мордва, одо улына. Вургем, койыш-шоктыш дене пыртак ойыртемалтына гынат, кугешнен ойлена: «Ме чыланат финн-угор калык ешыш пурена!» – каласышт ӱдыр-рвезе-влак да сылне марий мурым тӱшкан йоҥгалтарышт
Финн-угор калык-влак пушеҥгым ончалаш гын, тушко латкуд тӱрлӧ калык пура. Кажныжын – поян йылмыже, тӱвыраже да йӱлаже. Тӱрлӧ кундем гыч толшо ӱдыр-рвезе-шамыч, шочмо верышт гыч поян шинчымашым, калык арверым, вургемым конден, икте-весыштым палдареныт.
Шочмо кундемышкышт ӱжыныт
Участник-влак дене палыме лияш 31 июльышто миенна. Лач ты кечын туризм фестиваль эртаралтын. Йоча-шамыч турист-влаклан оҥай маршрутым ямдыленыт, шочмо кундемышкышт мияш ӱжыныт. Теве Карел Республикын тӱрлӧ кундемже гыч толшо ӱдыр-рвезе-шамыч (снимкыште) маршрутым «Калевала» карел-финн поэзий эпосын руныжо-влак почеш ыштеныт.
– XIX курымышто финн шанчызе Элиас Лённрот Карел Республикыште ятыр мурым поген. Нуно «Калевалан» рӱдыжлан шотлалтыт. Ты книга кажне карел ешыште уло, садлан ме турист маршрутнамат лач ты эпос дене кылденна. Икымше рунышто тендам Илмаринен Костомукша олаште вашлиеш. Тудо тале апшат, Юж Юмо лийын. Илмаринен кававомышым да пиал вакшым таптен. Костомукша – тиде самырык да изирак ола. Нойышо турист-влак «Фрегат» турбазыште канен кертыт. Тудо Большое Борково ер серыште верланен. Умбакыже кушко кайымынам пален налнеда гын, мемнан деке толза, – каласышт ӱдыр-рвезе-влак.
Коми Республик гыч толшо-шамыч «К юным воротам республики» тур дене палдареныт. Ты тур полшымо дене кумдан палыме сӱретче В.Васнецовын тунемшыже-влакын черкысе возышыштым ужаш, йылмызе, кызытсе коми алфавитым лукшо В.Молодцовын мландыштыже, Сыктывкар олаште, Вотча, Ношуль, Лойма да моло селалаште лияш лиеш.
Моло ӱдыр-рвезе-влакат шочмо кундемышт дене оҥайын, тӱрлӧ йӧным кучылтын палдареныт.
Кидпашам ышташ – куан
Лагерь годым Финн-угор университет пашам ыштен. Ӱдыр-рвезе-влак (снимкыште) марий тӱрым тӱрлаш, уа гыч киндеркым, салфетницым тодаш, калык курчакым, кумыж гыч сӧрастарыме ӱзгарым, изи коробкам ышташ, кӱсле, суслик, канга, калю семӱзгар-шамычым шокташ, финн-угор калык-влакын куштымашыштым шындаш тунемыныт. «Этнопсихологий» занятийыште икте-весым умылаш утларак кумылаҥыныт.
– Студийлаште тукым гыч тукымыш куснышо кидпашалан тунемаш, келге шинчымашым налаш чыла йӧн уло. Шке гыч ала-могай арверым ышташ – кугу куан да пиал. Лагерь мучаште экзаменым сайын кучена манын ӱшанена, – ойлат ӱдыр-рвезе-влак.
Кажне кече поян
Лагерьыште кажне кече посна темылан пӧлеклалтше лийын: икте-весе дене кел-шен илымылан, туризмлан, Марий Эллан. Эшежым кече еда у йылме дене палыме лийыныт. Мутлан, «Поро эр» комила «Бур асыв» лиеш, одыла – «Бур ӵукнаен», карелла – «Hyviі huondestu», эрзяла – «Паро валске марто». ™дыр-рвезе-влак Йошкар-Олаш, М.Шкетан лӱмеш Марий драме театрыш экскурсий дене миеныт. «Богатство финно-угорских народов» квизыште уш-акылыштым тергеныт, финн-угор йомак ден легенде-шамыч дене палыме лийыныт. Калык модыш дене модыныт. Икманаш, кажне йоча шочмо кундемышкыже у шижмаш, у тӱняумылымаш, шинчымаш да кумыл дене каен. Шочмо тӱвырам шымлаш утларак шӱмаҥын.
