Кодшо курымышто ик ялын ик суртыштыжо Йыван лӱман эрге шочын. Ешыште тудо шкет икшыве лийын. Сандене ача-ава эргым пеш йӧратен онченыт.
Жап эртен. Йыван кушкын. Шым ийышкат тошкалын, но ушыж дене вес йоча-влак деч ойыртемалтын. Сандене ялыште Йыванлан «окмак» лӱмедышым тушкалтеныт. Тидлан еш ойгырен, ача-ава коклан шинчавӱдымат луктыныт.
Икана Йыван ача-аваж деч гармоньым налын пуаш йодын. Ик падыраш эргылан кузе тореш лият?! Ача-ава семӱзгарым налаш кутырен келшеныт, эргын кумылжым коден огытыл.
Йыван гармоньлан нимучашдымын куанен, шем мончашке каен, шке семынже шокташ тунемын. Тудо ача-авам гармонь сем почеш кажне кечын куштыктен. Нунат эргын кумылжым ко-ден огытыл, эре куштеныт, каласен мурым муреныт.
Ик кечын Йыван ачаж деч йодын:
– Ачай, а гармоньым эше кушто шокташ лиеш?
– Калык кушко погына, тушто шоктыман, эргым, – пелештен ачаже.
Йыван кидышкыже гармоньым налынат, урем дене ошкеден. Тораште огыл погынен шогалше калыкым ужын. Кӧ ведра дене куржын, кӧ пагорым, кольмым кидеш кучен. Ик суртым тул авалтен. Калык пожарым йӧрташ толашен. Йыван шке гармоньжым налынат, лупшен веле – тӱрлӧ семым шоктен. Тидлан ял калык сырен, вурсен-вурсен, Йы-ваным поктен колтен.
Йыван, мӧҥгыжӧ толынат, ойгыж нерген ачажлан каласкален. Тудыжо эргыжлан туныктен ойлен:
– Йыван, тыгай годым калык дене пырля тул ваштареш кучедалман ыле, нунылан полшаш кӱлеш.
Икана, урем дене ошкылшыжла, Йыван еҥ-влакым ужын. Ял калык уремыште, ял йырым-йыр арулыкым ышташ лектын. Кӧ гын шорвондо дене удырен, весе ӱштервоштыр дене ӱштын, кумшо чумырен шындыме куштырам нумалын. Чы-ланат, шокшым кергалтен, лым лийде тыршеныт. Лӱмын келыштарыме ве-рыште тул йӱлен, тушто куштырам йӱлатеныт. Ти-дым ужмек, Йыван таве деке куржын колтен. Ведра дене вӱдым нумал толынат, тул ӱмбаке опталын.
Пошкудо-влак адак шыдешкеныт. Вурсен-вурсен, Йываным поктен колтеныт. Тудо, шортын-шортын, мӧҥгыжӧ ошкылын, адак шке ойгыж нерген ачажлан ойлен.
– Ох, эргым, калык коклаште йӧршын илен от мошто, – аванат шинчавӱдшӧ ер гай йоген. – Тый денет мом ышташ гын? Кузе тыйым илаш туныкташ?!
Тылеч вара Йыван калык коклашке лекташ ӧрын, адак йоҥылыш пашам ыштен колтем манын лӱдын.
Ик кеҥеж кечын рвезе чодырашке ошкылын. Аваже снеге когыльым ыштынежат, эргыжым саскам погаш колтен. Йыван пеленже гармоньжымат налын. Рвезе снегым лыҥ поген, шер теммешке гармонь паҥгалам темдыштын. Кажне кушкыллан, вондерлан, пушеҥгылан та-уштен, сылне марий семжым пӧлеклен. Сем лекме почеш шомакат келыштаралташ тӱҥалын. Куанымыж дене тудо мӧҥгыжӧ куржын колтен, аважлан муралтен ончыктен. Аваланат тиде келшен.
Тылеч вара Йыванын шуко мурыжо шочын. Шочмо пӱртӱс тудлан илыш вийым пуэн, уш-акылже волгыдемын. Калык дене пырля келшен, умылен илаш тӱҥалын.
Кызыт тудо шоҥгемын, кугу олаште ила, чапланыше еҥ лийын. Туге гынат йоча пагытше ушыж гыч ок лек, орадыланыме койышыжым кызытат коклан шарналта, кугезе уныкаже-влаклан каласкала. Сай ден осал паша нерген умылтара. Икте-весым пагален, умылен, келшен илымашын вийже нерген ойла.
Ульяна ЛАСТОЧКИНА.
2-шо номеран Морко школ.
