Портышкем – марий калыкын ик эн шокшо йолчиемже. Кызыт тӱрлӧ тӱсан, мотор сӱретан, сылне тӱран йолчиемым налаш лиеш. Но портышкемын шокшыжлан нимо огеш шу. Ожно кугезе коча-кована-влакым лач портышкем ырыктен. Яллаште портышкемым ыштен моштышо-влак ятырын лийыныт. Кызыт, чаманен каласыман, тыгай еҥ-влак шагалын кодыныт. А теве Кужэҥер район Йывансола кундемыште илыше калык шке землякше, портышкем мастар Николай Бирюков дене кугешна. Палемдыман, Николайын кочаже чаткан да моторын портышкемым йӧрен. Изи Колюш кочажын шуктымо пашажым эреак эскерен, южгунамже полышкален. Кызыт тудо кочажын тӱҥалме пашажым умбакыже шуя.
Ялысе качымарий, олаш тунемаш кайымекыже, мӧҥгеш пӧртылаш шонен огыл. Но чонжо йӧратыме Купсолашкыжак конден. Рвезын моло деч ала-мом ойыртемалтшым ыштымыже шуын. Икана пазарыште шкаланже портышкемым кычалын. Чонлан келшышым муде, мӧҥгыжӧ пӧртылын. Лач тунам «А молан портышкемым мый шке ыштен чиен ом керт? Кочамын йӧрымыжым шарнем, кӱлешан ӱзгар-влакат улыт…» шонымаш-влак вуйыштыжо пӧрдаш тӱҥалыныт.
Шинча лӱдеш – кид ышта
Николай, жапым шуйкалыде, пӧрт коклаште кийыше межым поген волтен, кырыктен. Пашалан кыртмен пижын. Кеч тӱҥалтыште икмыняр мужыр портышкем кӱлеш семын лектын огыл гынат, кумылжо волен огыл. «Мый кеч-могай пашам мучаш марте шукташ тыршем. Пеле сомылым кудалтымаш уке. Тӱҥжӧ – эркын гынат, шке шонымашке шуаш», – палдарыш кидмастар. Ондак шокшо йолчиемым йоча гыч тӱҥалын кугыеҥ марте лишыл еҥже-влаклан ыштен чиктен. Варажым йолташыже, палымыже-шамыч йодаш тӱҥалыныт. Кызыт Николай Бирюковын йӧрымӧ портышкемжым Россий мучко чият, эсогыл Казахстан гычат йодмаш пурен.
Портышкемын корныжо
Йоллан куштылго портышкемым ыштыме сомыл – кугу паша. Ты шокшо йолчиемым ышташ меж кӱлеш. Меж лийже манын, шорыкым ашныман, тӱредман. Кидмастарын ойлымыж почеш, портышкемым август мучаште да сентябрь тӱҥалтыште тӱредме меж гыч йӧрыман. Тушто ӱй шагалрак, да кече йымалне коштмылан кӧра меж вужгарак лиеш. Тыгай гыч сай портышкем лектеш.
– Портышкемым йӧраш тӱҥалме деч ончыч размерым палемдыман. Варажым межым лекалыш пыштен малтыман. Тидын деч вара шокшо вӱдыш чыкен, шым минут шинчыктымеке туржман. Туржмо дене тудо эркын иземеш, туртеш. Кӱлешан формыш чыкен коштыман, – ойла Николай.
Паша куштылго огыл гынат, кидмастарлан куаным конда. «Калыкын чон гыч лекше «тау» шомакышт шулдыраҥда, умбакыже ты пашам шуяш вийым ешара. Чийыза портышкемым, йолда ынже кылме», – тылана мастар еҥ.
